قل ارايتم ان اصبح ماؤكم غورا فمن ياتيكم بماء معين. (1)
بگو: اگر آب [سرزمين] شما فرو رود [و پنهان شود] چه كسى آب روان برايتان مىآورد؟
در اين آيه خداوند خطاب به پيامبر اكرم، صلىاللهعليهوآله، مىفرمايد: اى محمد! به اين كفار بگو: به من خبر دهيد اين آبى كه خداوند در چشمهها و نهرها براى شما قرار داده تا از منافع آن بهرهمند شويد، اگر به گونهاى در زمين فرو رود كه دسترسى به آن ممكن نباشد، چه كسى است كه شما را به آب جارى رهنمون سازد؟
اين آيه بيانگر مهمترين نعمت و رحمت الهى است كه بر بندگان نازل شده است.
الم تر ان الله انزل من السماء ماء فسلكه ينابيع فى الارض ثم يخرج به زرعا مختلفا الوانه... (2)
آيا نديدهاى كه خداوند از آسمان آبى فرستاد، سپس آن را به چشمههايى در زمين راه داد، آنگاه به وسيله كشتزارى كه رنگهاى آن گوناگون استبيرون مىآورد.
يكى از آثار اين رحمت الهى، آبهاى زيرزمينى است كه با قرار گرفتن آن در چشمهها، چاهها، و قناتها ذخيرهاى براى بهره بردارى از آن در موقع مناسب مىشود. خداوند در اين آيه با بيان نقش آبهاى زيرزمينى در حيات بخشيدن موجودات زنده، و سؤال از عامل اصلى و رساندن مردم به اين آب، مخاطبان خود را به رجوع به فطرت براى دريافت جواب آن، دعوت مىكند تا مردم متوجه شوند كه تنها قدرتى كه در وقت نياز بايد به او رجوع كرد و به او متكى بود، خداى قادر متعال است.
اين ظاهر آيه است كه درك آن براى همه ممكن است; اما در باطن آن معانى عميقى نهفته است كه همه كس قدرت فهم آن را ندارند. فهم باطن قرآن مخصوص معصومان و پاكانى است كه به سرچشمه فيض الهى و هدايت ربانى رسيده و از كوثر زلال آن سيراب شدهاند، آنها مىتوانند ما را از اين پوسته رويين عبور دهند و به مغز و محتوا برسانند.
آب مهمترين عامل زندگى مادى بشر است، اما روح انسان نيز نياز به چشمهاى دارد كه او را از كوثر زلال معارف الهى سيراب كند و حيات تازهاى در جانش بدمد و او را به اوج كمال برساند. آن سرچشمه هدايت الهى است كه بدون راهنما و «خضر راه» رسيدن به آن ممكن نيست.
قطع اين مرحله بى همرهى خضر مكن ظلمات استبترس از خطر گمراهى (3)
انبيا و اولياى الهى با نور هدايتخود براى رهايى مردم از تاريكيها از هيچ تلاش و كوششى دريغ نكرده، و هر كدام همانند سرچشمهاى هستند كه با تمام شدن آب آن، دوباره رحمت الهى ريزش مىكند و آبهاى جديدى جايگزين آن مىشود، و به همين جهت در زياراتى از امام صادق، عليهالسلام، خطاب به على، عليهالسلام، چنين آمده است:
السلام عليك يا... مظهر الماء المعين (4)
سلام بر تو اى مظهر آب روان!
از امام رضا، عليهالسلام، درباره اين آيه سؤال شد، حضرت فرمودند: «ماؤكم يعنى ابوابكم»، كه مراد از آن امامان هستند كه هر كدام ابواب الهى بين او و خلق اويند. (5)
اگر هر كدام از اين درهاى رحمت الهى بسته شود، سرچشمه حيات معنوى انسان بسته مىشود، و افراد هوشيار احساس سرگردانى مىكنند و براى يافتن راهبرى ديگر تلاش مىكنند. به همين جهت وقتى على بن جعفر از برادرش موسى بن جعفر، عليهالسلام، درباره تاويل اين آيه سؤال كرد، حضرت فرمودند:
اذا فقدتم امامكم فلم تروه فماذا تصنعون؟ (6)
هرگاه امامتان را نيابيد و او را نبينيد چه مىكنيد؟
اما خداوند هيچ گاه زمين را خالى از حجت قرار نمىدهد و با سپرى شدن عمر هر كدام امام ديگرى مىفرستد، بنابراين امام صادق، عليهالسلام، در تاويل اين آيه مىفرمايند:
اذا غاب امامكم فمن ياتيكم بامام جديد؟ (7)
هرگاه امامتان از شما پنهان شود چه كسى امام جديد برايتان مىفرستد؟
با ختم نبوت و سپرى شدن حيات امامان معصوم دوران غيبت فرا رسيد. اين دوران همچون آبى است كه براى ذخيره به زمين فرو رود، به اميد روزى كه با فراهم شدن زمينه جامعه براى پذيرش آن، اين ذخيره الهى فوران كند و تشنگان واقعى معرفت را سيراب كند. امام باقر، عليهالسلام، در تاويل آيه محل بحث مىفرمايد:
نزلت فى القائم، عليهالسلام، يقول: ان اصبح امامكم غائبا عنكم لا تدرون اين هو؟ فمن ياتيكم بامام ظاهر ياتيكم باخبار السموات و الارض، و حلال الله و حرامه. ثم قال: و الله ما جاء تاويل هذه الآية و لابد ان يجيى تاويلها. (8)
436 بازدید
موعود در قرآن-8
عبدالرسول هاديان شيرازى